Bains culturals audiovisuals dal chantun Grischun

Saja quai in sgol sur il Lai da Segl e sur la cuntrada da l'Engiadina, ina spassegiada d'enviern en la profunda naiv al pe dal Piz Bernina u in raquint davart la vita ad Avras, il vitg gualser perifer – medias audiovisualas rendan perceptibla e facilmain accessibla e chapibla l'istorgia e la cultura d'in lieu, d'ina regiun e schizunt d'in entir chantun.

Fotografias, registraziuns sonoras, films u videos – saja quai en furma analoga u digitala – èn documents prezius da noss passà. Els raquintan da svilups socials, d'istorgias persunalas, d'artisanadi local, d'eveniments politics, da la cultura da mintgadi e da bler dapli. Els servan al divertiment, a l'infurmaziun, a la furmaziun ed a la communicaziun. Quests bains culturals chattan ins savens en archivs d'instituziuns e d'organisaziuns – però gist uschè savens en chasadas privatas, palantschins, tschalers u regals da biro. Deplorablamain è il material purtader er sensibel, e bleras da questas regurdientschas èn periclitadas d'ir en decadenza. Ultra da quai daventan apparats da reproducziun sco projecturs da diapositivs, cassettofons u projecturs da films adina pli rars e pon vegnir utilisads mo pli da paucas persunas spezialisadas.

Las instituziuns culturalas dal Grischun s'engaschan perquai dapi onns activamain per render visibel e per mantegnair lur ritg patrimoni cultural audiovisual. Cun las plattafurmas digitalas Porta Cultura e cun il portal da medias audiovisualas dal Grischun, cun ils catalogs da l'Archiv dal stadi e da la Biblioteca chantunala dal Grischun, ma er cun la lavur da la Fundaziun grischuna per la fotografia (Fotostiftung Graubünden), dad iStoria e da la plattafurma participativa nossaistorgia, existan gia oz instruments centrals per cataloghisar e per render accessibels ils bains culturals audiovisuals. Cun in clic pon ins partir davent dal canapé sin in viadi digital tras il Grischun – sur las muntognas, tras las vals ed enavos en in auter temp.

En connex cun las medias audiovisualas vegni differenzià tranter fotografias, registraziuns sonoras, films e videos:

• Il medium fotografia tschiffa in mument sco maletg bidimensiunal ed al tegna en salv. Las materialas e las tecnicas da la fotografia èn fitg differentas e tanschan da negativs sin vaider fin a registraziuns digitalas.
• Registraziuns sonoras èn l'arcunaziun da ramurs, lingua u musica e pon vegnir fatgas en differentas manieras: en moda mecanica, magnetica, optica u digitala.
• In film consista da maletgs animads che vegnan fatgs cun agid da tecnica da fotografia u da camera e che vegnan conservads sin ina strivla da film, savens accumpagnads da tun. El sa cumpona da maletgs singuls che vegnan mussads en sequenzas sveltas e che vegnan percepids da l'uman sco moviment.
• Registraziuns da video sa basan er sin la tecnica da maletgs singuls, mussan ils maletgs dentant en ina successiun anc pli svelta, uschia ch'i resulta per l'aspectatur – sco tar il film – in moviment fluent. Cuntrari al film na vegnan ils videos betg arcunads sin ina strivla da film, mabain sco signals electrics – l'emprim sin in bindel magnetic ed oz per gronda part en furma digitala.

Dapi l'onn 2022 fa Memoriav, il post da cumpetenza e la rait per il patrimoni audiovisual da la Svizra, in inventari naziunal da survista dals bains culturals audiovisuals. Quel duai documentar, nua che tge effectivs sa chattan ed en tge stadi ch'els èn. Uschia po vegnir stgaffida ina basa da planisaziun fundamentala per la Confederaziun e per ils chantuns, cun l'intent da realisar en il futur anc pli sistematicamain mesiras per il mantegniment, uschia che las fotografias, las registraziuns sonoras, ils films ed ils videos prezius pon vegnir conservads e rendids accessibels.

Il chantun Grischun sa participescha al project da l'inventari naziunal da Memoriav ed extenda las lavurs preliminaras ch'il chantun ha gia fatg. La Biblioteca chantunala dal Grischun e Porta Cultura realiseschan quest project cuminaivlamain per incumbensa da l'Uffizi da cultura. La finamira è quella da documentar las collecziuns audiovisualas existentas sco er da scuvrir e da registrar novs effectivs, en spezial da persunas privatas e da diversas uniuns da differents secturs.

As participai! Avais Vus films, videos, fotografias u registraziuns sonoras? A partir da la fin d'october 2025 vegn lantschada ina vasta enquista online che sa drizza ad instituziuns, ad organisaziuns ed a persunas privatas. Envidads da sa participar èn tuttas e tuts che possedan documents audiovisuals che mussan il svilup da l'istorgia, da la societad, da la cultura, da l'economia u da las regiuns da noss chantun. I na sa tracta betg da consegnar las medias, mabain da registrar infurmaziuns: Tge materialas datti? Nua sa chattan quellas? En tge stadi èn ellas?

Sa participar po mintgina e mintgin che ha interess. Sche Vus avais films, videos, fotografias u registraziuns sonoras, ma n'avais betg survegnì l'invitaziun persunala a l'enquista, pudais Vus gugent ans contactar sut av-inventar@gr.ch.

A medem temp han lieu en quatter lieus sco er online occurrenzas accumpagnantas per persunas interessadas. En quest connex vegnis Vus a savair dapli davart l'impurtanza dals bains culturals audiovisuals per il Grischun, co ch'ins po identifitgar donns vi dal las materialas e tractar tals, co che las medias vegnan tegnidas en salv correctamain e co che Vus pudais As participar sezza u sez a l'inventari.

Ils resultats da l'enquista vegnan resumads en in rapport dal project. Quest rapport vegn ad esser accessibel al public sin la pagina d'internet da Memoriav, cura ch'igl è uschè lunsch. Infurmaziuns davart ils inventaris d'auters chantuns, ma er infurmaziuns generalas davart medias audiovisualas e davart lur mantegniment, èn publitgadas sin la pagina d'internet dal post da cumpetenza Memoriav.